مقدمه

امروزه کتابداران نه تنها به مراجعان خود در میز های مرجع کمک می کنند بلکه در فضای مجازی نیز به کمک آنها می شتابند. این شکل جدید از خدمات، خدمات مرجع دیجیتالی یا مجازی  نامیده می شود که زائیده عوامل مختلف از جمله ظهور و گسترش استفاده از اینترنت و گسترش ظرفیت نرم افزارهایی است که ارتباطات همزمان و غیر همزمان را میسر ساخته است. از اواخر قرن نوزدهم به بعد این خدمات به عنوان بخشی از وظایف حرفه ای کتابداران شناخته شد.

مرجع مجازی /الکترونیکی/دیجیتالی/سایبری

اصطلاح های« مرجع مجازی»، « مرجع دیجیتالی»، « مرجع الکترونیکی»، « مرجع زنده»،« مرجع آنی»، « بپرس از...» و یا « خدمات اطلاع رسانی اینترنتی»  که به جای یکدیگر مورد استفاده قرار میگیرند برای توصیف خدمات مرجعی به کار می روند که فناوری رایانه ای را به شیوه های مختلف بکار میبرند.

VRD که توسط وزارت آموزش آمریکا برای گسترش خدمات اینترنتی و نیز پیشبرد مرجع مجازی بوجود آمده،خدمات مرجع مجازی را به این شکل تعریف کرده است:

«خدمات مرجع مجازی یا دیجیتالی، خدمات پرسش و پاسخ بر پایه اینترنت است که کاربران را با متخصصان اطلاع رسانی یا متخصصان موضوعی مرتبط می کند. خدمات مرجع مجازی از اینترنت برای ارتباط مردم با افرادی که میتوانند پاسخ سوالات را ارائه نمایند و حمایت از گسترش این مهارت ها استفاده می کند.»

مدل ها و انواع خدمات مرجع مجازی

v    مرجع مجازی غیر همزمان

v    مرجع مجازی همزمان

v    مرجع مجازی هوشمند

v    مرجع مجازی مشارکتی

v    مرجع مجازی تجاری

خدمات مرجع مجازی غیر همزمان

1.     در خدمات مرجع غیر همزمان به افراد این امکان داده می شود که در هر زمانی که مایل باشند، با کتابخانه ارتباط برقرار کنند.

2.     افراد پیام خود را ارسال می کنند و پیام توسط سیستم نگهداری می شود .

3.     این پیام میتواند هر زمانی که کتابدار به شبکه متصل شود مطالعه شده و پاسخ آن ارائه گردد.

4.     از جمله این خدمات می توان به خدمات مرجع بر اساس پست الکترونیکی و یا وب فرم اشاره نمود.

خدمات مرجع پست الكترونيكي

ž            پست الكترونيكي نخستين بار در سال 1971 به‌ شكل ابتدايي توسط يكي از مهندسان رايانه به نام ري تاملينسون مطرح شد .

کاربردهاي پست الكترونيكي در بخش مرجع مجازي

1.      با در دست داشتن پست الکترونيکي نويسندگان ، محققان و پژوهشگران مي توان درباره مقاله يا کتاب با آنها مکاتبه کرد و از نويسنده درخواست کرد در صورت امکان يک نسخه از مقاله يا سند را به آدرس پست الکترونيکي بخش مرجع ارسال کند.    

2.     مراجعه کننده می تواند سئوالات خود را از طريق پست الکترونيکي با کتابدار مطرح و پاسخ را از این طریق دریافت نماید.

3.     کتابداران مرجع مي توانند از طريق پست الکترونيکي با کتابخانه هاي مختلف ارتباط برقرار کنند و نه تنها از مجموعه آنها آگاهي يافت بلکه جواب سئوال هاي مورد نياز خود را نيز دريافت کنند.

سهولت ، سرعت و قابليت هاي استفاده از پست الکترونيکي باعث شده که اکثر کتابخانه ها و مراکز اطلاع رساني علاوه بر مکاتبات شخصي که از بديهي ترين خدمات پست الکترونيکي است ، براي اشاعه جديدترين اطلاعات به مشتريان خود ، اين ابزار پر قدرت اطلاع رساني را به خدمت بگيرند.

ž            خدمات مرجع مجازی پیامک

ž            برای این منظور شماره تلفنی را کتابخانه برای این خدمات اختصاص میدهد و پرسش های مراجعان از طریق پیامک بصورت متن و در قالب حداکثر 160 کاراکتر به کتابخانه ارسال می شود و بصورت پست الکترونیکی توسط کتابخانه دریافت می شود و کتابدار مرجع پرسش موردنظر را بررسی کرده و پاسخ آن را به شماره تلفن همراه فرد مورد نظر می فرستد، زمانی  که پاسخ توسط کاربر دریافت شد یک پیام تایید، مبنی بر دریافت پاسخ توسط کاربر به صورت خودکار به کتابخانه ارسال می شود.

ž            مزایای خدمات مرجع مجازي پيامك

1.     این خدمت کاربر را قادر می سازد که در هر زمان و هر مکان با کتابخانه تماس بگیرد و پرسش های کوتاه خود را پرسیده و پاسخ آن را در اسرع وقت دریافت نماید.

2.     سرعت پاسخگویی به سوالات کوتاه و سوالات راهنما با استفاده از این خدمات بیشتر خواهد بود.

3.     آگاه نمودن مراجعان از برنامه ها و تغییرات جدید

4.     در دسترس تر بودن تلفن همراه نسبت به رايانه براي استفاده از خدمات مرجع مجازي.

5.     كم هزينه تر بودن براي كاربر نسبت به ارتباط تلفني و يا اينترنتي

معایب و مشکلات خدمات مرجع پیامک

ž            کاربران و کتابداران برای ارائه سوالات و پاسخ های خود محدود هستند و باید مطالب خود را حداکثر در 160 کاراکتر ارائه نمایند. هیچگونه فرایند مصاحبه مرجع را از این طریق نمی توان اجرا نمود.

ž            خدمات مرجع مجازی همزمان

ž            از طریق خدمات مرجع همزمان به کتابدار و کاربر این اجازه داده می شود تا در زمانی یکسان وارد شبکه شده و بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند. در حقیقت بین افراد نوعی رابطه زنده و بی واسطه ایجاد می شود. از جمله این نوع خدمات می توان به خدمات مرجع از طریق گفتگوی پیوسته؛ پیام فوری، ویدئو کنفرانس اشاره کرد.

ž             آنچه مرجع غیر همزمان را از همزمان متمایز می کند تاخیر زمانی در پرسش و پاسخ بین کاربر و کتابدار است.

ž            خدمات مرجع مجازی گفتگوی پیوسته (Chat)

ž            گفتگوی پیوسته ساده:  صرفا گفتگوی نوشتاری

ž             گفتگوی پیوسته پیشرفته: تفاوت این شکل از خدمات مرجع گفتگوی پیوسته با نوع ساده آن در این است که در این روش علاوه بر ارسال پیام ها بصورت متن نوشتاری« امکان همراهی کاربر نیز فراهم است. با استفاده از نرم افزارهای مرور مشترک این امکان برای کتابدار و کاربر فراهم است که بتوانند صفحات رایانه یکدیگر را مشاهده کرده و کتابدار کاربر را در تمامی مراحل جستجو و بازیابی همراهی کند. همچنین این امکان وجود دارد که کتابدار وکاربر بتوانند صفحات مورد نظر خود را برای یکدیگر ارسال نمایند.

ž            مزایای خدمات مرجع مجازی گفتگوی پیوسته

1.     از بين رفتن محدوديتهاي زماني و مكاني براي كتابدار و كاربر.

2.     فراهم آوردن امكان يك تعامل فعال دوجانبه بين كتابدار و كاربر.

3.     فراهم آوردن یک تعامل مرجع پویا از طریق گفتگوی مستقیم کتابدار و کاربر

4.     امكان ارائه خدمات مرجع به افراد خانه نشين مثل معلولين، جانبازان و نيز افراد داراي مشكلات كلامي

5.     امكان پاسخگويي به چند كاربر بطور همزمان.

ž             

ž             

ž            معایب خدمات مرجع گفتگوی پیوسته

1.     امکان مشاهده کاربر و درک نیاز اطلاعاتی وی از طریق لحن صدا، حالت چهره و زبان ایما و اشاره که در مرجع حضوری به درک بهتر نیاز اطلاعاتی مراجعه کننده کمک می کند، در این شیوه از خدمات مرجع وجود ندارد.

2.     برخی تند نویسی ها مانع از درک دقیق نیاز اطلاعاتی کاربر توسط کتابدار و  یا بالعکس می شود.

3.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: